Jacques Dubbeldam: Iedereen zoekt en heeft zo zijn onzekerheden.

Jacques Dubbeldam was sinds 2014 programmamanager duurzaamheid in de bedrijfsvoering van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. In de loop der jaren heeft hij met hulp van Marcel zijn programmateam en het gehele netwerk daaromheen meegekregen om ‘practice what you preach’ voor elkaar te krijgen.

Wat was er zo ingewikkeld aan de start?

Jacques: Toen wij elkaar ontmoeten in 2014, was mijn allergrootste uitdaging, dat we moesten laten zien dat wat we in ons beleid (over duurzaamheid) zeiden, dat we dat in onze eigen organisatie ook deden. ‘practice what you preach’ En voor de duurzaamheid van de bedrijfsvoering van I&M moesten we echt ‘from scratch’ beginnen. 

Er was geen Visie, Missie noch Doelen, eigenlijk hadden we alleen het Lean en Green Programma (waar we nog een prijs voor kregen). De directeur die dat voor elkaar had gekregen “Wiana Partukusana” was klaar en ging binnenkort weg. Er was beleid, er werd wel een urgentie gevoeld, maar verder nog niets. Met Wiana heb ik een uitvoeringsplan geschreven, waar we er direct achter kwamen dat beleid helemaal vanuit ‘duurzaamheid’ was beredeneerd, en niet vanuit de bedrijfsvoering. Terwijl bedrijfsvoering zelf het meest ‘aan de bal’ moest. Via dat plan kreeg ik wel een heel team van de grond om het programma uit te gaan voeren. 

Marcel: Hoe was je aanpak geweest om dat programma voor elkaar te krijgen, zonder dat Wiana, jij en ik elkaar hadden gevonden?  

Jacques: Nou, heel eerlijk gezegd was ik daar niet aan begonnen. Voor mij was niet alleen de positie van Programmamanager nieuw, maar óók de inhoud van duurzaamheid de allereerste keer. Ik had er gewoon echt iemand bij nodig. 

Waarschijnlijk was ik dan heel veel zelf gaan doen, naar me toe gaan trekken. En waren de wensen van het team en beleid steeds meer ‘ad hoc’ acties geworden, en was er niet echt iets veranderd in de organisatie, in de bedrijfsvoering zelf.  In de vaart der volkeren kun je dan allerlei dingen ‘er doorheen te drukken’. Trekken en duwen en het politieke spel spelen. Ik heb vroeger wel gedacht dat het zo werkt, maar eigenlijk weet ik best wel dat dat gewoon niet werkt. Het lijkt alleen te werken, op papier. Je kunt erover rapporteren, en zo nu en dan is er een resultaat of leuk nieuws, maar er verandert dan niet écht iets. 

Wat ging er dan zo goed?

Nú, uit onze samenwerking, zijn er allerlei schokgolfjes ontstaan vanuit het team, die steeds doordruppelden de organisatie in, waardoor er uiteindelijk dáár echt iets veranderde. Waar we eerst best wat weerstand hadden ontmoet, bijvoorbeeld bij de Rijksrederij, werden een jaar of wat later écht grote stappen gemaakt naar een duurzamere bedrijfsvoering. Ik had daarbij behoefte aan iemand die meer kon structureren. Die iets van een overzicht kon bewaren en kon aangeven wat de volgende stappen zouden moeten zijn.

Marcel: Terwijl ik eigenijk geen richting kan aangeven over de inhoud van jouw werk. Maar just weer wel over de wijze waarop een programma en teams ontwikkelen. En ik ben wel heel goed in samen zoeken en experimenteren wat er werkt, met jouw inhoud.  

Jacques: Van jou heb ik het woord steun geleerd. Ik ben me er erg bewust van geworden dat als je je gesteund voelt, wat dat met je doet. Hoe positief dat werkt en tot hoeveel je dan in staat bent. Die steun had ik nodig en die heb ik ook gekregen. En ik realiseerde me steeds meer dat ik als programmaleider mijn team moest steunen, en hen in hun kracht kon zetten zo. 

En plat gezegd, zo’n stemmetje ergens in je hoofd van ‘doe ik het wel goed genoeg’… Dat je echt op jezelf mag vertrouwen, dat heb ik ook geleerd. Iedereen zoekt en heeft zo zijn onzekerheden.  Jij hebt een gave om mensen aan te voelen, te lezen wat er bij mensen speelt. Dat is echt een heel behulpzaam iets in al die bijeenkomsten met al die partijen en actoren. 

Jacques: Ook een leuk ding dat jij inbrengt: Opportuniteit. Jij doet dingen, snijd onderwerpen aan, die nét schuren tegen wat er kan en mag. Een soort guerrilla tegen bureaucratie. En op een kwajongensachtige manier waarmee de spanning er voor al die betrokken stakeholders afgaat. Daarmee wordt alles hanteerbaarder en kunnen we wat shortcuts’s maken. Daar heb ik veel van je geleerd, gewoon het lef hebben op het juiste moment te doen wat nodig is/helpt. 

Ik heb bijvoorbeeld jaren later mijn DG een Fairphone, op het juiste moment en met precies de juiste boodschap aan een andere DG laten overhandigen, om daar Rijksbreed werk van te maken (Op I&M hadden we toen al een pilot). Dat soort opportunisme is naast effectief ook eigenlijk best leuk om te doen. Of ik zette mijn DG op de grootste boot van de Rijksrederij, om daar een paar ‘casual’ vragen te stellen over duurzame bedrijfsvoering. Dat zijn cruciale knoppen om op te drukken, op het juiste moment. 

Waar sta je nu met het programma?

Ja waar staan we nu, 3 jaar later? We zijn nu een gevestigd programma en we worden goed gevonden door al onze stakeholders. We hebben echt een rol, bij AO’s, kamervragen, en debatten etc… Onze adviezen ‘naar boven’ landen doorgaans goed, en als je naar de resultaten voor de bedrijfsvoering kijkt, dan zie je gestage groei naar steeds beter. Ons duurzaamheidsverslag (zelf ook een mooi voorbeeld van ‘steeds een stapje beter’) laat dat ook op alle belangrijke thema’s zien. 

En we zijn natuurijk wel een ‘blijvertje’ geworden. I&M heeft echt duurzaamheid in de bedrijfsvoering geïnternaliseerd, en het werkt echt. I&M had natuurlijk in eerste instantie niet alleen voor 4 jaar een Lean & Green verplichting aan moeten gaan, maar meteen een langdurig committent moeten formuleren. Maar zo zijn we niet gestart, én gaandeweg is het dat wél geworden.

Marcel: Waar ben je trots op? Als I&M, maar ook persoonlijk?

Jacques: Nou, ik heb nu wél verstand van duurzaamheid, en ook van hoe een Programma te managen. We zijn met ons programma in feite van niets “‘from scratch’ aangekomen bij ‘nous sommes arrivé’. Iedereen kijkt naar ons, want wij hebben het bij I&M nu gewoon goed voor elkaar. 

Met regelmaat komen ze nu voor mij. En dan moet ik op de zeepkist staan om iedereen te vertellen wat slim is om te doen. Ik heb veel geleerd en ben dus ook trots op mezelf. 

Marcel: Zie je een toekomst voor je waar je heel iets anders in gaat doen? 

Jacques: In ieder geval zou ik het thema duurzaamheid wel heel erg gaan missen, als het heel iets anders zou worden. Het speelveld is gewoon heel erg leuk. Ik blijf nog even.

Jacques Dubbeldam is inmiddels Afdelingshoofd Duurzaamheid en Huisvesting bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, wat natuurlijk mogelijkheden biedt om duurzaamheid nóg verder te brengen. Zelf op Rijnstraat 8 te Den Haag, en als voorbeeld voor andere ministeries. Practice what you preach.